Դիֆթերիա. որոնք են ախտանշանները, ինչպես կանխարգելել
Դիֆթերիան հայտնի է հնագույն ժամանակներից, այդ մասին հիշատակվում է Հիպոկրատի աշխատություններում: 1826թ. Ֆրանսիացի բժիշկ Բրետոննոն առաջարկել է դիֆթերիա անվանումը (հուն.-diphtherion` թաղանթ, թիթեղ), քանի որ հիվանդության ժամանակ կոկորդում առաջանում է թաղանթանման փառ: 1883-1884թթ. Կլեբսը և Լեֆֆլերը հայտնաբերել են հարուցիչը` Corynobacterium diphtheriae` գրամ դրական, տոքսին առաջացնող բակտերիա է, որն էլ առաջացնում է սուր ինֆեկցիոն հիվանդություն` Դիֆթերիա:
Համաճարակաբանություն
Վարակի աղբյուր հանդիսանում է դիֆթերիայով հիվանդը մարդը կամ կրողը:
Տարածվածություն` մինչև համատարած պատվաստումների ներդրումը՝ 20-րդ դարի կեսերին, համարվել է զանգվածային մահացության հիմնական պատճառներից մեկը: Այժմ հանդիպում է չպատվաստված խմբերում կամ ցածր պատվաստումային ցուցանիշ ունեցող երկրներում:
Հիվանդացություն
Տարիքային խումբ 1-15տ. երեխաները (չպատվաստված կամ թերի պատվաստված), 15-30տ. հաճախ կարող է դիտվել բռնկումներ այս խմբում բուստեր դոզաներ չստանալու պատճառով: Մեծահասակներ > 30տ. ,քանի որ ժամանակի ընթացքում իմունիտետը թուլանում է:
Վարակը փոխանցվում է օդակաթիլային (հազալու, փռշտալու, խոսելու միջոցով), երբեմն` կենցաղ-կոնտակտային (ձեռքեր, խաղալիքներ, գիրք, սպասք), սննդային (ինֆեկցված մթերքներից` կաթ, թթվասեր, կրեմներ):
Դիֆթերիայի հարուցիչը կայուն է արտաքին միջավայրում ցածր ջերմաստիճանի պայմաններում կարող է երկարատև պահպանվել վարակված առարկաների վրա: Ախտահանիչ լուծույթների ազդեցությունից ոչնչանում է 1-2 րոպեում, իսկ եռացնելիս` անմիջապես:
Սեզոնայնությունը` աշուն-ձմեռ:
Վարակելիության շրջան
Հիվանդը վարակիչ է գաղտնի շրջանի վերջին օրերից (2-7օր) մինչև հիվանդության սկզբնական օրերը: Բուժումը ստանալու դեպքում բակտերիաների արտազատումը 48 ժամից դադարում է: Որոշ մարդիկ չեն հիվանդանում դիֆթերիայով, համարվում են կրողներ և կարող են վարակիչ լինել շաբաթներով, նույնիսկ ամիսներով, եթե բուժում չեն ստանում:
Կլինիկական պատկեր
Երեխաների մոտ դրսևորվում է ավելի սուր, քան մեծահասակների մոտ: Ախտանշաններ` ջերմության բարձրացում 38-39oC, թուլություն, ախորժակի կորուստ, բկանցքի ցավ կուլ տալու ժամանակ: Հիվանդի մոտ լինում է բկանցքի կարմրություն, մոխրագույն փառ, որը դժվար է հեռացվում , հեռացվելու դեպքում արնահոսում է: Ծանր դեպքերում պարանոցի արտահայտված այտուց, շնչառության դժվարացում:
Ախտորոշումը կատարվում է գանգատներով, կլինիկական ախտանշաններով, լաբորատոր` բկանցքի և քիթ թաղանթներից վերցված քսուքի հետազոտմամբ, դիֆթերիայի վերաբերյալ Corynobacterium diphtheriae-ի հայտնաբերմամբ:
Բուժում` սիմպտոմատիկ, ինֆուզիոն, հակաբակտերիալ թերապիա: Ծանր ընթացքի դեպքում` դիֆթերիայի դեմ հակաթույն: Սրտի և շնչառության վերահսկում:
Բարդություններ` միոկարդիտ, նյարդային համակարգի ախտահարումներ` աչքի, փափուկ քիմքի, կոկորդի, շնչառական մկանների պարեզ, երիկամների ախտահարում:
Կանխարգելում` 1990-ական թվականներին ստեղծվել է հակադիֆտերիային շիճուկ, որը, ըստ ազգային օրացույցի, ստանում են`
1-ին դոզա՝ 3 ամսականում,
2-րդ դոզա՝ 4,5 ամսականում,
3-րդ դոզա՝ 6 ամսականում,
18 ամսականում` ռեվակցինացիա,
6տ.-ում 2-րդ ռեվակցինացիա, որից հետո յուրաքանչյուր տաս տարին մեկ ստանում են բուստեր դոզա: Պատվաստանյութը համակցված է, հայտնի է որպես ԱԿԴՓ (ադսորբացված կապույտ հազ, դիֆթերիա, փայտացում): Հիվանդանալուց հետո զարգանում է ոչ կայուն իմունիտետ: Կայուն իմունիտետ ապահովում է պատվաստանյութը, այդ պատճառով անգամ դիֆթերիայով հիվանդացած մարդիկ պետք է պարտադիր պատվաստվեն ապաքինվելուց հետո: