Լեյշմանիոզը բնական օջախային, մակաբուծային հիվանդություն է, որը հանդիպում է նաև Հայաստանի Հանրապետությունում։ Հիվանդությունը հիմնականում փոխանցվում է վեկտորների՝ Phlebotomus ցեղի մլակների խայթոցի միջոցով։ Մլակը վարակը փոխանցում է՝ խայթելով նախ հիվանդ կենդանուն (շատ հաճախ՝ շանը), ապա՝ մարդուն։ Մարդիկ կարող են չնկատել խայթոցները, քանի որ մլակներն անձայն են, շատ փոքր, շատերի համար խայթոցները կարող են ցավ չպատճառել: Կարևոր է նշել նաև, որ շան կծածով լեյշմանիոզը չի փոխանցվում։

Հիվանդությունն ունի 3 կլինիկական ձև՝

• մաշկային,
• մաշկալորձաթաղանթային,
• ընդերային (սև տենդ)։

Մաշկային ձևի դեպքում գաղտնի շրջանը կարող է տևել 2 շաբաթից մինչև մի քանի ամիս: Հարուցչի թափանցման տեղում առաջանում են խոցեր, որոնք սովորաբար մակերեսային են, շրջանաձև, հստակ սահմաններով:

Մաշկալորձաթաղանթային ձևի ժամանակ սկզբնական նշաններն են՝ քթի փակվածությունը, քթահոսությունը, այնուհետև քթի միջնապատին առաջանում է փոքր թմբիկ, որը հետագայում վերածվում է խոցի՝ հանգեցնելով ընդհուպ մինչև քթի միջնապատի քայքայման:

Ընդերային լեյշմանիոզը հիվանդության ամենածանր ձևն է։ Այն ունի երկարատև գաղտնի շրջան՝ միջինում 2-ից 6 ամիս, երբեմն կարող է տևել տարիներ: Հիվանդությունը դեպքերի մեծամասնությունում՝ մոտ 80 տոկոս, ունենում է անանխտանիշ ընթացք։ Հարուցիչը կարող է տասնյակ տարիներ մնալ առողջ մարդու օրգանիզմում, մինչ այն պահը, երբ որևէ պատճառով ընկճվում է իմունային համակարգը, և լեյշմանիոզն ակտիվանում է, ի հայտ են գալիս ախտանշաններ:

Ընդերային լեյշմանիոզի  հիմնական կլինիկական ախտանիշներն  են՝

• հետադարձվող կամ պարբերական բնույթի տենդ ՝ հաճախ անկանոն,
• քաշի առաջընթաց կորուստ,
• հեպատոսպլենոմեգալիա ՝ հիմնականում արտահայտված փայծաղի մեծացումով,
• գունատություն,
• ախորժակի բացակայություն,  մարմնի ընդհանուր հյուծում,
• ավշային հանգույցների մեծացում,
• անեմիա, լեյկոպենիա, թրոմբոցիտոպենիա:

Ընդերային լեյշմանիոզի համար բարձր ռիսկի խմբում են՝

• մարդիկ, որոնք ապրում կամ այցելում են լեյշմանիոզի էնդեմիկ տարածքներ,
• թերսնված անձինք, աղքատ բնակավայրերի բնակիչները,
• ՄԻԱՎ վարակակիրները,
• երեխաները և իմունիտետը ճնշված անձինք:

Ընդերային լեյշմանիոզն ախտորոշվում է՝ հաշվի առնելով՝

• համաճարակաբանական անամնեզը՝ լեյշմանիոզի համար էնդեմիկ օջախներում գտնվելը
• կլինիկական նկարագիրը՝ օբյեկտիվ ցուցանիշները՝ երկարատև անկանոն տենդ, որը ուղեկցվում է փայծաղի չափսերի մեծացումով, քաշի կորստով և գունատությամբ,
• լաբորատոր հաստատումը՝ ոսկրածուծից վերցված պունկտատի բարակ քսուքում լեյշմանիաների հայտնաբերում կամ շճաբանական հետազոտության դրական արդյունք:

Լեյշմանիոզը մարդկանց շրջանում կանխարգելող պատվաստանյութեր կամ դեղամիջոցներ չկան։ Վարակումը կանխելու լավագույն միջոցը խայթոցներից պաշտպանվելն է։ Իսկ հիվանդության զարգացման դեպքում՝ վաղ ախտորոշումը և հնարավորինս արագ բուժման սկիզբ՝ բարդություններից խուսափելու համար։

Մլակների խայթոցներից պաշտպանվելու համար անհրաժեշտ է

• օգտագործել մլակներին վանող նյութեր, ցանցապատել պատուհանները,
• անհատական պաշտպանիչ միջոցների ՝ ռեպելենտների կիրառում,
• բնապահպանական և ինժեներական միջոցառումներ՝ հնարավորինս վերացնել մլակների ձվադրման, բազմացման վայրերը՝ բարեկարգել տարածքը,
• շրջակա միջավայրի բարելավում ՝ աղբահանություն, ջրահոսքերի չորացում: